Communicatie vanuit verschillende posities

Communicatie vanuit verschillende posities

Communicatie vanuit verschillende posities: Herken je dit? Dagelijks voer je heel wat gesprekken met collega’s en ouders. Misschien wel met stagiaires of je manager. Maar soms lijken deze gesprekken plotseling te stagneren. Je start namelijk met een gesprek. Maar dan gebeurt er iets waardoor je het gevoel krijgt dat de communicatie niet verloopt zoals je verwacht had. Het lijkt dan of er iets dwars zit. Of er ontstaat bijvoorbeeld een verwijtende sfeer.

Om communicatie effectiever te laten verlopen helpt het om je bewust te zijn van wat er zich afspeelt tussen jou en je gesprekspartner.

Transactionele Analyse

In mijn begeleiding van professionals is communicatie altijd een onderwerp van gesprek. Tijdens supervisie, coaching en intervisie, gebruik ik daarbij vaak elementen uit de Transactionele Analyse (TA). Dit helpt om zicht te krijgen op interactiepatronen. Maar ook om de communicatie bij te sturen.

De TA gaat over communicatie vanuit verschillende posities. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen drie posities. Deze worden ook wel egoposities genoemd. Iedereen heeft deze in zich. De posities zijn: de Ouder, het Kind en de Volwassene.
Onwillekeurig neem je in contacten met anderen steeds één van deze posities in. Dat gebeurt dus altijd en overal waar gecommuniceerd wordt.

Transacties

Hoe wordt er vanuit de TA naar communicatie gekeken?
Binnen communicatie vinden zogenaamde ‘transacties’ plaats tussen de gesprekspartners. Wanneer communicatie een aanvullend en een ondersteunend karakter heeft, spreek je over complementaire transacties.
Wanneer één van de gesprekspartners vanuit een andere dan de verwachte positie reageert, dan is er sprake van een kruistransactie. Het gesprek krijgt daardoor een andere wending. Bedoeld of onbedoeld.

Een voorbeeld van een veel voorkomende kruistransactie is het volgende. Een gesprek wordt vanuit de volwassen positie gestart. Maar door een onverwachte reactie vanuit de kindpositie, wordt het gesprek vervolgd als een gesprek tussen ‘ouder en kind’. Hierdoor kan verwarring en daardoor ook onbegrip ontstaan.

Hoe herken je de Ouder, het Kind en de Volwassene?

Kenmerkende zinnen van de Ouder zijn: Je moet, je mag niet, pas op Maak je geen zorgen, kom maar hier Doe je best, wees aardig Doe niet zo dom, probeer het nou maar Intonatie: Deze kan hard en scherp of boos en eisend zijn. Maar ook liefhebbend, aanmoedigend, warm of teder. Houding: Deze kan helpend of ontvankelijk zijn. Maar ook knikken of schudden met het hoofd. Of de beschuldigende wijsvinger en met de vuist op tafel slaan.

Kenmerkende zinnen van de Volwassene zijn: Hoe, wie, wat, waar Wat zijn mogelijkheden of alternatieven? Vraagt naar gegevens Ik vind, mijn mening is Intonatie: Deze is helder, duidelijk en in contact met het hier-en-nu. Houding: De houding is losjes, alert en informatiegevend of -vragend. De Volwassene maakt goed oogcontact. Maar hij staat ook in contact met binnen- en buitenwereld. De Volwassene kan iets opmerken, of hij lost een probleem op. Hij denkt logisch in oorzaak en gevolg. Hij verzamelt daarbij feiten en weegt voor- en nadelen tegen elkaar af. Berekent hoe groot kansen zijn en neemt vervolgens een beslissing. Hij aanvaardt de verantwoording en de consequenties van zijn doen en laten.

Kenmerkende zinnen van het Kind zijn: Hoi Dat kan ik niet – dat wil ik niet  Help me! Het is jouw schuld Kijk mij eens! Ik heb zin om …. Ik ga het proberen Heb ik het zo goed gedaan? Intonatie: Kan jengelend en drammerig zijn. En heel luidruchtig, huilerig of lachend, schreeuwend of giechelend. Maar ook speels, rebels, heel lief en heel boos. Houding: Kan spontaan en rusteloos zijn. Maar ook hulpeloos of uitdagend Het Kind kan naar buiten treden in alle mogelijke situaties.

Volwassen communicatie

Binnen een professionele setting is de meest gewenste communicatie die op basis van gelijkwaardigheid. Dat betekent: communiceren vanuit de Volwassen positie.
Kenmerkend voor volwassen communicatie:

• Uitwisselen van informatie
• Handelen in contact met het hier-en-nu
• Benoemen van observaties tijdens een gesprek
• Oordeelvrije communicatie
• Feedback geven en ontvangen
• Aandacht voor inhoud en betrekking
• Communiceren over de communicatie (meta)

Door bewust de volwassen positie in te nemen tijdens communicatie en deze ook vast te houden, kan je invloed uitoefenen op het verloop van een gesprek.
Dit vraagt bewustzijn van communicatie vanuit verschillende posities in het algemeen. Maar dit vraagt ook bewustzijn t.a.v. je eigen handelen. Want hoe interacteer jij met de mensen om je heen?

Vertaling naar de praktijk

Communicatie vanuit verschillende posities is dus een veel besproken onderwerp tijdens coaching en supervisie. Tijdens deze begeleiding bespreken we op welke manier dit een rol speelt in jouw dagelijkse werkpraktijk. Vervolgens onderzoeken we op welke manier je sturing kan geven aan je communicatie. Zodat jij dit als professional kan toepassen en in je ’toolkit’ hebt.

Ben je geïnteresseerd in coaching of supervisie? Je kan er hier meer over lezen.

Leestip

Er is veel geschreven over de Transactionele Analyse. Wil je er meer over lezen?
“TA elke dag” door Marijke Arendsen Hein is een aanrader.