Reflectie op het werk: in deze bijdrage vertel ik over een eenvoudig model dat een handig hulpmiddel is bij reflectie op het werk. Als terugblik – aan het einde van de werkdag. Maar ook tijdens je werk.
Natuurlijk vraagt het – net als ieder moment van reflectie – een ogenblik van stilstaan. Maar als je het model kent en je hebt er wat ervaring mee opgedaan, kost het reflecteren soms niet meer dan enkele seconden. Dit reflectiemodel krijgt binnen mijn begeleidingsaanbod altijd aandacht.
Hoofd, hart en handen
Zorg- en onderwijsprofessionals worden verondersteld in staat te zijn tot integratief functioneren: functioneren waarbij samenhang van denken, voelen, willen en handelen aanwezig is. Met andere woorden: hoofd, hart en handen verenigen zich in het professioneel handelen, werken samen en ondersteunen elkaar.
In een ervaring zit een handelingsaspect (handelen), een cognitief aspect (denken), een emotioneel aspect (voelen) en een motivationeel aspect (willen).
De verschillende aspecten beïnvloeden elkaar en het is de kunst om in contact te zijn èn te blijven met alle aspecten. Vaak zal dit het geval zijn, maar op momenten dat je n.a.v. een werkervaring iets ‘dwars zit’, is een moment van reflectie zinvol. De driehoek denken-voelen-handelen-willen is dan een eenvoudige reflectiehulp om vlot zicht te krijgen op welk aspect belemmerend werkt in het integratief functioneren.
Stel jezelf de vraag:
- Wat wilde je?
- Deed je ook wat je van plan was? Of deed je iets anders?
- Wat voelde je daarbij?
- Welke gedachten had je?
Je ontdekt hierdoor welk aspect van het integratief functioneren te dominant of onderbelicht is geweest. Hierdoor kan je opnieuw balans aanbrengen en daarmee sturing geven aan het eigen professionele handelen.
Reflectie op het werk
Deze reflectiedriehoek legt verbinding met de voorkeursleerstijlen van Kolb. Daarin wordt onderscheid aangegeven in vier typen gedragingen en bijbehorende leerstijlen: Doener, Dromer, Denker en Beslisser. Wanneer je de reflectiehulp inzet om een beroepssituatie te analyseren, zal de Denker meestal ontdekken dat hij ‘vastzit’ in te lang denken en piekeren. De uitdaging (‘oplossing’) is dan vaak te vinden aan ‘de overkant’ van de driehoek, namelijk: in het doen. Door te handelen zal de Denker beweging kunnen aanbrengen in de gestagneerde beroepssituatie. Ook voor de andere voorkeursleerstijlen ligt de uitdaging vaak ‘aan de overzijde’ van de driehoek.
Bronnen: Handboek Supervisiekunde F. Siegers | Reflecteren – Leren van je ervaringen als sociale professional M.J. Geenen
‘Split second’
In begeleidingstrajecten werk ik altijd met deze reflectiedriehoek. Wanneer dit model bekend is en je hebt er een aantal keer mee gewerkt, dan helpt het je om in een ‘split second’ te ontdekken waarom een praktijksituatie niet naar tevredenheid verliep. Ook wordt duidelijk wat er een volgende keer anders kan. Regelmatig kiest een coachee of supervisant ervoor om dit eenvoudige plaatje op een zichtbare plek te bewaren als geheugensteuntje.
Zo plakte een van de leerkrachten die ik begeleidde deze reflectiehulp op het whiteboard in haar klaslokaal. Het hielp haar zoals ze zei wanneer een lastige situatie haar dwarszat. Het lukte haar makkelijker om te reflecteren en met wat afstand te kijken naar wat er nu precies aan de hand was.
Misschien denk je er over na om ook op deze manier stil te staan bij je eigen professionele handelen? Je kan er hier verder over lezen.
En wil je hierover verder praten? Zoek dan even contact.
